-
Mượt mà câu hát aray
Mặc dù còn khá dễ dàng, mộc mạc,nhưng những câu hát aray của người Ê đê được sáng tác dưới dạng văn vần, luôncó giai điệu mượt mà, da diết, mang đậm nhịp điệu của quang cảnh đã làm nênmột làn điệu dân ca khá độc đáo.
5 16 tuổi, H’Ni ở buôn Nui, xã Tâm Thắng (Chư Jút)đã xuất phát biết hát những câu hát aray của dân tộc Ê đê. Hiện nay, sau hơn 40năm mê hát và trở thành người diễn xướng chính trong các sự kiện của buôn làng,bà H’ Ni đã thuộc hàng trăm câu hát aray. Ngoài những ngày lên nương, lên rẫy,bà lại tham dự đi hát trong các lễ hội của buôn làng và các địa phương lân cận khiđược mời. Không chỉ vậy, bà còn cải biên 1 số câu hát cổ ngày xưa thành nhữngcâu hát mới làm phong phú thêm cho những câu hát aray của dân tộc mình. Bà H’Ni tâm sự: “Ngày xưa, tôi theo chị đi hát đối đáp aray trong các đại hội, rồithích, rồi mê lúc nào không biết. Vào mỗi dịp sự kiện, tôi lại chăm chú nghe cácthanh niên, người già trong buôn hát, rồi bắt chước hát theo, nên thuộc thêmđược nhiều câu hát aray mới”. Theo bà H’ Ni thì aray thường được hát trong lúclao động sản xuất cũng như những lúc đêm xuống khi bên bếp lửa, với những chérượu cần. Lễ bỏ mả của người Ê đê cũng được tổ chức với nhiều nghi lễ, trong đócó hát aray vì đồng bào quan niệm người chết sẽ “đầu thai” kiếp khác. Aray cònđược hát trong các gia đình có người mới qua đời, như để kể lại cuộc sống củangười đã khuất cũng như giúp gia đình xua tan bớt nỗi buồn. Trong lúc diễnxướng, mỗi người hát phải tìm cho mình những câu hát phù hợp để đối đáp vớingười khác.
Xem thêm : bán tranh sơn dầu phong cảnh HCM Nhà May Mắn
Tương tự, bà H’Mi cũng ở buôn Nui cũng đã tự học hátaray của dân tộc mình qua các sự kiện và người già. Sau nhiều năm hát, bà cònnhớ được hơn 40 câu hát aray, thuộc các động tác sự kiện, các mùa khác nhau. BàH’ Mi cho biết: “Người hát và nhớ được nhiều câu hát aray là người có niềm đammê, có trí nhớ tốt mới có thể thể hiện 1 cách đằm thắm, mượt mà, làm lay độngngười nghe”.
Người dân ở buôn Nui vẫn nhớ cô gái H’Vi đã làm nhiềuchàng trai trong các buôn làng say đắm bởi giọng hát hay và khả năng đối đáptài tình trong những buổi hát đối đáp aray. Và cuối cùng H’ Viđã “giả vờ thua” để cưới chàng trai Y Đrắclàm chồng. Chị H’ Vi tâm sự: “Ngày trước, mỗi khi hát thì thường có 1 phầncược cho vui như một ché rượu, hay uống hết ly rượu... bên nào thua thì phảithực hiện những điều đã cược. Đó là những phần thưởng, phần phạt giúp ngườichơi thêm vui vẻ, phấn khích hơn”. Chị H’ Vi đã thể hiện rất sinh động 1 đoạnhát aray theo kiểu nam nữ tán tỉnh nhau: “Nàng ơi, tóc em đẹp anh mê, mắt emsáng hớp cả hồn anh/ Váy em mặc đã sờn, vòng em đeo đã cũ, anh muốn đổi cho emtất cả là mới, cho em đẹp lên nhiều…’’. Còn cô gái đối đáp lại: “Gặp cônào anh cũng nói vậy em chẳng tin đâu/ Có thực lòng với em hãy leo lên quả núimà nhảy xuống vực sâu bắt con cọp lột da cho em làm chiếu ngủ…”.
Tham khảo thêm : Thú nhồi bông hình con Tôm vải thổ cẩm Nhà May Mắn
Trong hát aray của người Ê đê không thể thiếu chiếcĐinh năm (được làm từ trái bầu và 6 ống nứa), là nhạc cụ dẫn nhịp cho ngườihát. Điều quan trọng nhất trong hát aray là phải bắt nhịp được với Đinh 5 vàphải ngắt nhịp vào câu hát tiếp theo phù hợp. Tiếng Đinh năm cất lên ở đâu cũnglà tiếng báo hiệu cho người trong buôn đến để nghe hát aray. Theo bà H’ Ni thìngày trước, đời sống tinh thần của người dân chỉ có tiếng chiêng, Đinh 5 vàaray nên có nhiều người mê vì rất dễ học, dễ thuộc, dễ nhớ. Bây giờ, nhạc hiệnđại nhiều, hơn nữa tự nhiên diễn xướng bị thu hẹp nên lớp trẻ bị chi phốinhiều, ít được tiếp cận với loại hình nền văn hóa dân gian này. Tuy nhiên, hiện nayđược sự thích thú của chính quyền địa phương, việc truyền dạy hát aray cho lớptrẻ cũng đã được bước đầu thực hiện. Điển hình như bản thân bà hiện đang thamgia dạy cho các thanh niên trong buôn học hát aray. Với lợi thế là những câuhát đã được bà ghi ra giấy, hát mẫu nên lớp trẻ có nhiều khoảng thời gian để học hơn.Bên cạnh đó, nhiều người còn biết dùng điện thoại ghi âm để về nhà nghe lại vàhọc theo, nên việc dạy và học rất nhanh, thuận lợi.
Doanh nghiep xa hoi - Nhà May Mắn
Địa chỉ: 19A, Đ. Số 1, Kp 9, P. Bình Hưng Hoà A Q. Bình Tân, Tp. Hồ Chí Minh, Việt Nam
Hotline : 090 906 2528
Web site dịch vụ lưu trú Đắk Nông Maison Chance : maison-chance.org/shop
